Westers en Soefi enneagram

Tat tvam asi (*)

> Enneagram Index <

Zeer beknopte geschiedenis van het enneagram

> Top <

Het woord enneagram komt van het Griekse woord voor negen ennea en gramma, letter, teken, lijn of geschrift. Het wordt door veel auteurs in verband gebracht met geschriften van de neoplatonist Plotinus (ca 204-270), die zijn in astrologie gelovende leerling Porphyrius als de Enneaden uitgaf dertig jaar ná Plotinus' dood (305). Plotinus geloofde evenals Pythagoras en Plato in reïncarnatie van de ziel en had het niet zo op met het lichamelijke en emotionele aspecten van leven.

De classicus Rein Ferwerda heeft zowel Over de Ziel van Aristoteles als Plotinus' Enneaden in het Nederlands vertaald. Het zijn voor de moderne mens lastig te lezen boeken. De wereld van de oudheid staat nog steeds te ver van ons weg. Ik kwam er het woord enneagram niet tegen, maar het zich herinneren van de eens goddelijke oorsprong van de mens was wel een belangrijk thema in al die occulte boeken.

Enneagram auteurs zien de Armeense mysticus George Gurdjieff (1866-1949) als degene die het enneagram naar het Westen bracht. Maar Gurdjieff heeft er zelf weinig bekend over gemaakt. Wat dat betreft gedroeg hij zich volgens zijn geboortejaar eerder als een terughoudende vijf, dan als de levenslustige acht waar de meeste enneagram auteurs hem voor houden. De kans op een knallende acht is volgens mijn enneagram dagscores gering. Maar met de exacte geboortedata, zou hij via de huizen wel als een relatieve acht kunnen scoren in 5w4 tijden. Maar de kans op de tweede dagscore van een metafysische 1w9 betweter is veel groter dan die van op de 8w7. Bedenk dat iemand die de Baas speelt niet noodzakelijk een Acht (Baas) hoeft te zijn. Dat is slechts een bekend vooroordeel onder in 'het' enneagram gelovigen, waar volgens Soefi-geleerden geen enkele grond voor is.

Zowel Gurdjieff als Oscar Icazo noemden de Sarmoung broederschap, oftewel de school van de bijen als de hen eens inspirerende bron van het enneagram. Maar geleerden betwijfelen of die school ooit heeft bestaan. En dat schept wantrouwen tegenover hun claim over het nijvere werk dat moest worden gedaan.

Het was voor mij wel een hint naar de bekende bijbelse uitspraak van Spreuken 6:6-8 over het leven van de in gemeenschappen levende insecten:

6 Ga tot de mier, gij luiaard! zie haar wegen, en word wijs;

7 Dewelke, geen overste, ambtman noch heerser hebbende,

8 Haar brood bereidt in den zomer, haar spijs vergadert in den oogst.

9 Hoe lang zult gij, luiaard, nederliggen? Wanneer zult gij van uw slaap opstaan?

Bijen en mieren zijn kleine insecten die overleven dankzij gecoördineerde samenwerking. Net als andere planten en dieren doen ze volgens de filosoof Spinoza slechts G'ds ecologische wil. Ze vervullen de hun genen weten we nu aangeleerde programma's en houden hierbij rekening met de lokale wetgeving, zodat ze hun ding kunnen doen op de de juiste tijd en plaats. Zo gaan Noord-Afrikaanse trekvogels in de lente naar het Noorden omdat ze dan langer van het daglicht kunnen profiteren dan de dicht bij de evenaar verblijvende soorten. Zo kunnen ze langer op insecten jagen, die ze nodig hebben om hun kroost te voeden.

En natuurlijk gedragen ook mensen zich op de ene plaats en tijd (levensomstandigheden) heel anders dan ze in op een andere plaats eerder pleegden te doen. De mens gedraagt zich volgens psychologen doorgaans als een rat of duif in een Skinner-doos via straf en beloning slim bestuurd kan worden. En valt niet te ontkennen. De straf kan uit het negeren van uw standpunt of bestaansrecht bestaan. De beloning uit uw waardering voor uw social like. Want dan doet u ertoe volgens de algoritmes van de sociale media.

Maar de minder van lokale sociale invloeden afhankelijke planten, planeten en dieren gaan steevast hun eigen weg. Ze begrijpen de retoriek van hun bazen niet. Als ze niet gekooid zijn vliegen vogels gewoon van die bazen weg. En de trage slakken doen hetzelfde met een superrecht spoor. Omdat ze het zich niet kunnen permitteren teveel van hun route af te wijken en daardoor tijd te verliezen. Maar een trage slak komt wel verder dan een sprinkhaan die met alle winden meewaait, vertelde me een door schade en schande wijs geworden borderline patiënte ooit eens. En ik heb haar wijsheid geadopteerd.

Vladimir Putin en zijn kardinalen en oligarchische leenheren kunnen planten en dieren dus niet dollen met hun tijdelijke en door lokaal (censuur) bepaalde verhaalkunst: Wie in mijn idealen gelooft en vecht en sterft voor mijn vaderland zal onze hemel ingaan. En ik zal zijn familie met mijn uit fossiele brandstoffen verkregen inkomsten rijkelijk belonen. Fuck de woke lieden die aldoor praten over mensenrechten en climate change. Ik beloon u immers rijkelijk voor de ontering van al die woke morele principes.

De op de zesde scheppingsdag gecreëerde mens is volgens de Hebreeuwse bijbel een buitenbeentje.

De naar G'ds evenbeeld geschapen mens kreeg het recht op zelfbewustzijn en volgens juristen en filosofen een vrije wil en dus het recht op zelfbeschikking. Maar is dat in de dagelijkse praktijk ook zo? Nee, meestal niet. Want we leven meestal in de automatische piloot. En dat is doorgaans een verheven goed, want de wereld zit te complex in elkaar om alle consequenties van uw daden op anderen te kunnen te overzien.

Maar toch moet er ergens een Observer ziin die dat deel van het geheel neutraal overziet. Die de zielen meer of minder in klassen kan indelen en daar zijn of haar conclusies uit trekt. En daardoor zichzelf en zijn schepping beter leert te begrijpen. Want dat is wat een godheid aldoor tracht te doen. Ken uzelf is het welbekende empirische motto.

De in astrologie gelovende Egyptenaren en Babyloniërs dachten daar weer heel anders over. De in de Joodse diaspora verkerende Hebreeën bedachten hun eigen verhaal van de twaalf stammen van Israël. Later zouden Christelijke navolgelingen van de Joodse apostel Paulus in het verhaal de twaalf discipelen van Jezus geloven. Zonder te beseffen dat dat door hen geadoreerde verhaal om full-blown astrologie ging. In de Middeleeuwen hadden theologen er nog wel enige weet van, maar later met de opkomst van de empirische wetenschappen ging die zielkunde teloor. En dat is wel jammer, omdat u er nog steeds voorspellingen mee kunt doen, zoals Soefi geleerden al konden vaststellen.

Met slimme censuur, smeergeld en bijsturing door ad hoc toepasbare wet en wetgeving kwamen dictators als Stalin, Putin, Xi en Hitler heel ver. Ze konden de massa's in naam van God of een andere ideologie tijdelijk besturen. Ook al leverde dat hun Natie en de door hen onderworpen volken objectief gezien weinig voordeel op. Hoe kan dat? Welke (metafysische) krachten zijn in het spel? Hoe kan het dat populistische gekken als Trump en Wilders aldoor onzin uitkraamden, toch de macht naar zich konden toetrekken?

Het zeer lezenswaardige boek De verborgen psychologie achter populisme van de psycholoog Huub Buijssen (1953) tracht hier een antwoord op te geven. Maar tot mijn verbazing werkten ook astrologische verklaringen prima in deze door luie of misschien wel al te bedrijvige mieren (onnozele volgers van zogenaamde Grote Mieren) bewoonde maatschappij.

Ik schreef daarover in Astrologisch onderzoek het een en ander over de horoscoop van Donald Trump (1946/20/2):

Het grote verschil met gewone astrologie-programma's en boeken is dat Van de Moortel trends voorspelt op basis van concreet astrologisch onderzoek, in plaats van te speculeren met de welbekende astrologische symboliek. En zoals u ziet noemt hij zijn bronnen ook bij naam. En dat geeft weer een frisse blik op de zaak. De bevindingen uit empirisch onderzoek komen immers zelden met de gebruikelijke astrologische leer overeen. Dat was ook het probleem waar astrologen als Mellie Uyldert en Van der Velde mee worstelden. Ze gingen er verschillend mee om. Uyldert benadrukte het unieke in ieder mens om afwijkingen van het gemiddelde astrologische ABC te kunnen verklaren, terwijl de Van der Velde zijn hoop vestigde op beter empirisch statistisch onderzoek van (sub)groepen. Ik zelf behoor inmiddels tot die laatste categorie.

Maar het merkwaardige van de horoscoop van Donald Trump is dat de klassieke symbolische astrologische beschrijvingen perfect passen bij het beeld dat Trump in de praktijk laat zien.

Volgens mijn beste astrologische enneagram statistieken (de 2012 scores) werd Donald Trump geboren op een extreme (en dus betweterige) 1 gaat naar de 7 dag en werd hij pas zichtbaar als een 2w1 Helper via zijn Placidus huizen. En als een typische 2w1 gedraagt hij zich ook. In zijn geval als een gefrustreerde manipulatieve twee, die vrijwel alle enneagramdeskundigen ten onrechte nog steeds voor een geboren acht leider aanzien. Maar volgens mij gaat wel om een paranoïd denkend persoon. Die aldoor de schuld aan een ander geeft, in plaats van de gezonde acht die gewoon zijn eigen mening geeft. Maar een twee een al dan niet gestroorde twee is toch vooral een imagotype die aldoor denkt of via zijn of haar sterren fantaseert: Wat zullen de voor mii belangrijke anderen van me denken? Want dat is de vraag voor de imagotypen 2, 3 en 4.

Maar Donald Trump is praktisch en ontologisch gezien volgens mijn statistieken niet als een Leider geboren die gepolariseerde groepen wenst te verbinden. Hij gedraagt zich in de praktijk net als de intrigant en spion Vladimir Putin juist als als een Grote verdeler, die haat en verderf zaait ter wille van zijn bekrompen visie en dus aldoor nieuwe leugens verspreidt. Maar dat vileine gedrag lijkt volgens de meer naar peace of mind strevende Riso & Hudson op zijn best op het paranoïde gedrag van een ongezonde Acht.

Maar nadenken over zichzelf, liet hij aan een door hem ingehuurde (en dus niet zo objectieve) ghostwriter over. Het volgens Donald Trump - na de Bijbel - beste boek ter wereld The art of the deal werd niet door hem, maar door de journalist Tony Schwartz gescheven. Van het mystieke Ken uzelf had deze aldoor tegen anderen tekeergaande boeman niets begrepen. Evenals zijn electoraat van ongezonde Amerikaanse burgers in achtergestelde swing states. Want soort zoekt soort. En de door Vrouwe Justitia meermaals veroordeelde presidentskandidaat Donald Trump kon daar weer mee wegkomen dankzij de door hem betaalde, de vele geitenpaadjes van vrouwe Justitia kennende, slimme advocaten. Maar maakt dat frame een Trump voter ook slim? Ik denk het niet, maar zijn propaganda machine zag zet heel anders. U kunt de geschiedenis terugdraaien.

Maar goed, ik begrijp dat u net als mij weinig vertrouwen in de gangbare astrologische uitspraken hebt, omdat ze meestal niet kloppen. Maar voor astrologische statistieken geldt soms (maar beslist niet altijd) een heel ander verhaal. Maar dan kan het zijn dat er toch een kern van waarheid in die flauwe vermoedens kan schuilen. Ook al is het in de empirische praktijk iets heel anders dan de (her)uitvinders van dit principe met hun kleinschalige astrologische onderzoekingen van dat grotere geheel ooit eens hadden bedacht.

Het woord enneagram komt pas voor in het boek Op zoek naar het wonderbaarlijke. Fragmenten van een onbekende leer (pdf) van Gurdjieffs leerling en geestgenoot Pjotr Ouspensky (1878-1947), dat vlak na zijn dood in 1947 met toestemming van Gurdjieff door Ouspensky's weduwe werd gepubliceerd. P.D. Ouspenskii sprak van de steen der wijzen van de alchimisten. Zijn lezenswaardige boek De Vierde Weg (1957) is een compilatie van lezingen die hij tussen 1921 en 1946 in Londen en New York gaf over Gurdjieffs leer.

Before Ouspenskii met Gurdjieff, he had published the books "The Fourth Dimension" (1909), Tertium Organum (1912) and had written the base articles of "A New Model of the Universe" in 1914. In this book he explains "The idea of esotericism" as implying "that the very great majority of our ideas are not the product of evolution but the product of the degeneration of ideas which existed at some time or are still existing somewhere in much higher, purer and more complete forms."

...

In 1947 he became very depressed. He took to escaping from students in his car with his "wise" cats.

He died 2 October 1947 in Lyne Place, Surrey, England. He lived here, near and at Holloway Sanatorium between 1930 and 1947.

Gurdjieff ging er van uit dat de vrijwel alle mensen, ego's en hun zielen slapen, we zouden nu zeggen onbewust of in de automatische piloot door het leven gaan. Ze doen net als kuddedieren, mieren en bijen braaf hun werk, dus wat ze in de maatschappij moeten doen - werken, bidden, vechten - maar maken hierin zelden zélf bewuste keuzes. Omdat ze net als de mieren en bijen al dan niet genetisch of cultureel bepaald doen wat ze moeten doen.

En dat beeld van de doorsneemens is waarheid als een koe die de meeste sociologen en sociaal-demograven wel zullen herkennen. Vertel me waar en wanneer u geboren bent, en ik kan uw doorsnee stemgedrag bepalen. En als u via uw likes en dislikes ook nog eens door internetgiganten (de moderne demiurgen) gevolgd kan worden, dan weet ik wel waar dat verhaal heen gaat: U denkt dat u uniek bent, maar aardse machten buiten u, bepalen uw gedrag. Daarom kunnen despoten hun gang gaan.

Iets bewust vanuit ons innerlijk centrum zelf doen is lastig, want wij mensen worden teveel door andere soortgenoten en gedeeld onheil geleefd. Maar de kwebbelaar in ons hoofd denkt wel dat we wel aldoor bewuste keuzes maken. Gurdjieff die niet in een vrije wil geloofde, maar meer in de maan en andere kosmische gebeurtenissen, wordt hierin tegenwoordig door neuropsychologen als Victor Lamme (1959) ondersteund:

Wie is echt de baas in ons brein? In zijn boek 'De vrije wil bestaat niet' voert UvA-hoogleraar Cognitieve Neurowetenschap Victor Lamme de lezer langs allerlei neurologische fenomenen om deze vraag te beantwoorden.

Wie zit er aan het stuur in onze hersenpan? Wat bepaalt dat we doen wat we doen? Welke stukken brein geven de doorslag als het gaat om de keuzes van alledag of om de grote beslissingen in ons leven? En welke rol spelen onze gedachten en ons bewustzijn bij dit alles?

De vrije wil bestaat niet voert u in een bizarre tocht langs slaapwandelende moordenaars, blinde zombies die toch zien, out of body-ervaringen, patiënten die hun eigen handen niet meer vertrouwen en andere neurologische fenomenen om erachter te komen wie toch dat mannetje in ons hoofd is dat de beslissingen voor ons neemt.

Het werk dient om de staat van het bewustzijn te verhogen, door innerlijk te groeien, zelfkennis te bereiken (self-remembering) en uiteindelijk verlicht te worden, wat Gurdjieff objectief bewustzijn noemde. Maar wat is dat? Volgens nu esoterische religies waren wij mensen ooit schepselen of vonken van G'd. Maar ervaart u dat ook nog zo? U kunt er uiterlijk in geloven, en er in uw vertrouwde vriendenkring (of bubble) over debatteren, maar hoe weet u zoiets zeker?

Kruip daarvoor maar eens nederig door het oog van de naald. En maak uw beter wetende ego nu eens veel kleiner in plaats van alsmaar groter, zoals de zichzelf opblazende Islamitische Jihadisten, die denken dat ze met hun terreur de Schepper dienen en daarmee hun plekje in de hemel verdienen. Dat idee is achterhaald weten inmiddels elkaar ooit eens bevechtende Protestanten en Katholieken in zinloze godsdienstoorlogen. En ook Soefi's en cynici als Diogenes lachten hierom.

Maar het blijft wel een wrang en tragisch misverstand als u weer eens de onschuldige doden moet begraven omdat door onnodig polariserende politici misleidde idioten het oorspronkelijke, wie weet misschien wel Vedische scheppingsverhaal, dat iedere mens, plant of dier vonken van G'd Zijn nog niet helemaal begreep.

Onze gedachten (thought) en ideeën (vooroordelen) hoe de wereld in elkaar zit, zijn nu eenmaal niet hetzelfde als aandacht hebben voor de wereld (the self observation of the mind) zoals die in het hier en nu aldoor aan u verschijnt.

Ik raad u aan bovenstaand interview met Jacob Needleman (1934) eens goed te bestuderen.

Jacob Needleman (October 6, 1934 – November 28, 2022) was an American philosopher, author, and religious scholar.

Een andere leerling van deze ooit eens orale traditie is Lewis Almeida (1941). Op zijn webpagina's Way of Spinoza – A Gurdjieff and Spinoza School staan leerzame interviews. De video's geven u ook een aardig beeld van het vrije denken van een onschuldige acht. Hij hield als kapper en makelaar niet zo van het intellectuele gedoe van de vijf, zes en zeven hoofdtypen, maar hij hield zich wel met de essentie bezig van ieder mens bezig. En zo kwam hij bij de pantheïst Baruch de Spinoza terecht.

De vrij losbandig levende bohémien Gurdjieff sprak van de vierde weg, als alternatief voor de weg van de fakir (het lichaam beteugelen via yoga oefeningen of vechtkunst), de weg van de monnik (kuisheid, emoties en driften beteugelen) en de weg van de yogi (het denken en het verstand beteugelen via mediatie).

De volgens zijn volgelingen een typische acht denker Gurdjieff wilde niet zo zeer aan het werk gaan met de wispelturigheid van hart, geest en lichaam, maar met de aangeboren beperkingen van de persoonlijkheid, die de wagenmenner van uw leven zou moeten zijn. Hij wilde niet devoot ascetisch, maar juist volop leven met al die pijn en dat noodzakelijke verdriet dat daar bij hoort. G'ds wil geschiede. Dat is alles. En dus niet de toevallige belangen van uw aldoor strijdende ego (Simon & Garfunkel - The Boxer)

In het beteugelen van al die oerdriften zag Gurdjieff weinig, evenals Bhagwan Shree Rajneesh of Osho (1936), die net als Eckhart Tolle (1948) veel van Gurdjieff hadden geleerd. De mens was niet bedoeld om als een stoïcijnse asceet zijn emoties en geest tot stilstand brengen. Want dan bent u niet meer dan een plant of een onbewuste machine, een nuttig radertje voor de maatschappij.

Andere leerlingen van Gurdjieff als John G. Bennet (1897-1974) gebruikten het symbool als een procesmodel voor ogenschijnlijk ogenschijnlijk banale zaken als taarten bakken (wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd), maar ook wel als een occulte kapstok voor allerlei speculaties over hogere en lagere bewustzijnstoestanden in zijn boek De verborgen wijsheid van het enneagram.

Pas onder de Boliviaanse esotericus Oscar Ichazo (1931-2020) werd een typologie aan ieder nummer gekoppeld. Ichazo ging uit van het idee van de Zeven hoofdzonden en de daarmee corresponderende deugden, maar kende er intuïtief andere waarden aan toe. Zo was volgens de kerkvaders hoogmoed de grootste zonde van de mens. In opstand komen tegen het kerkelijke gezag was uit den boze. Voorzichtigheid (prudentia) was geboden. Dat was overigens ook het motto van Spinoza, die van ketterij beticht werd op basis van zijn historisch onderzoek naar de G'd van Descartes.

Maar voor Ichazo was mentale luiheid (acedia, sloth, punt 9 van het enneagram) het grootste gevaar. Want niet durven nadenken je existentiele menselijke situatie (la condition humaine) isook een doodzonde.

Ook voegde Oscar Ichazo, de naar eigen zeggen met het Soefi enneagram bekende Gurdjieff kenner, ijdelheid (vanity, punt 3) en angst (punt 6) aan het rijtje toe. Want ook die bekende ondeugden belemmerden het werken aan jezelf.

Oscar Ichazo stichtte de Arica school op in Chili. Later kwam er ook een vestiging in de VS. Hier leerde hij over het enneagram van de passies (hoofdzonden), de veronderstelde achterliggende egofixaties, corresponderende deugden en heilige ideeën.

Ichazo's invloedrijkste leerling werd de psychiater Claudio Naranjo (1932-2019). Naranjo koppelde psychologische afweermechanismen aan de negen typen en richtte een Seekers after Truth (SAT) groep op in Berkeley, CA. Van daaruit spreidde het enneagram zich over de rest van de Verenigde Staten en later ook in Europa.

Zo ontstonden er allerlei enneagramscholen, waarvan de auteurs uitgaande van de ideeën van Oscar Ichazo en de interpretatie ervan door Claudio Naranjo, steeds dikkere boeken schreven over de psychologie van “het enneagram”, zonder dat er sprake was van empirisch onderzoek dat die groei aan “kennis” ondersteunde. Maar steekwoorden als “de perfectionist, lees onderdrukte woede en reactie formatie” induceerden allerlei pseudo-deductive “als dan” associaties en meningen die door hun vele ennegramleerlingen creatief werden ingevuld.

Die beeldvorming werd nog eens versterkt door de aanname van veel Westerse enneagramdeskundigen dat ieder mens maar één enneagramtype kon bezitten, maar dat dat niet rechtstreeks af te leiden was uit zichtbaar gedrag, geloof of cognities. Als dat wel zo zou zijn, dan zou het vaststellen van iemands enneagramtype natuurlijk een hamerstuk zijn.

Nee, de gedachte was dat uw enneagramtype te maken had met onbewuste motieven en cognities, zodat er een gecertificeerd enneagramcoach nodig was om uw eigen type definitief te achterhalen. Maar als u zich eenmaal met een bepaald type geïdentificeerd had en de daarbij horende ego-dwalingen herkende, dan kon u als ervaringsdeskundige meedoen aan enneagram panels en fora, waar de leden van elkaars ervaringen met hun type konden leren.

Bereshit en Maya denk ik dan...

Helen Palmer en David Daniels zijn de grondleggers van het Enneagram in de verhalende traditie. Volgens die traditie kunt u alleen uzelf correct typeren. Want niemand weet het beter dan uzelf (uw intuïtie). Dus als uw enneagramcoach denkt dat u een Type Drie bent, maar uzelf (uw intuïtie) denkt aan een Vijf of een Zeven en aldoor gedraagt zich ook zo, dan blijft die mentale zaak onbeslist. Anderen mensen - op basis van uw intuïtie - typeren of hun op hun balken in het oog te wijzen wordt in die humane traditie gezien als ongepast. Want uiteindelijk zijn we toch vonken van die Eene.

En dat is wel begrijpelijk, omdat anders maar weinigen aan die sociale vonkenregen mee zouden willen doen, via kwetsbare ego ontboezemingen over wat er nu echt in u omgaat. Maar als vermeende vijven onder elkaar in een vijf panel zitten, zonder dat een niet een vijf buitenstander je uitlacht, dat is nog wel te doen.

Op het internet vindt u enneagram panels van mensen die geloven dat ze een bepaald enneatype zijn. Dit bleek een effectief business model te zijn voor enengramdeskundigen. U bent volgens hen altijd geboren met een bepaalde horoscoop, maar uw enneatype en de varianten daar op (sociaal, seksueel, zelfbehoud, dominante vleugel) mag u zelf uitkiezen.

Managers verkiezen dan type 7 (plannenmaker), programmeurs type 5. Op die eclectische manier zien we in panels vaak leeftijdgenoten die allemaal weer menen een ander type te kunnen zijn. Het levert dezelfde verwarring op die we zien als een enneagramtest wordt gevalideerd onder een groep eerstejaars psychologiestudenten. Want dan treft u dezelfde langzame planeten aan in uw onderzoeksgroep. Het verschil tussen een 3w2 die denkt een 2 te zijn en een 3w4 die denkt een 4 te zijn is niet zo groot. Want het zijn beide kameleons die zich vlot aan de gangbare moraal aanpassen. Pas als u het denken van verschillende generaties met elkaar vergelijkt, ziet u echt de grote verschillen. Maar dat doen enneagramdeskundigen zelden. Omdat hun hemelse publiek daar nog niet geïnteresseerd is. Ons ego wil vooral zichzelf (v)erkennen, ook al denken anderen daar anders over.

Binnen de wereld van het spirituele enneagram wordt onderscheid gemaakt tussen Essentie, ons echte wezen en de geconditioneerde persoonlijkheid waarmee we ons doorgaans identificeren. Winnicott, Jung e.a. maakte een soortgelijk onderscheid tussen het ware zelf en valse zelf.

Ik citeer nu de door mij gesponsorde Nederlandse Wikipedia:

Het ware zelf is een romantische opvatting die stelt dat er in elk mens een "waar zelf" schuilt, verborgen achter de rollen die door de samenleving worden opgelegd. Door persoonlijke ontwikkeling kan dit ware zelf gerealiseerd worden. Het begrip heeft zijn oorsprong in de Romantiek, en speelt een belangrijke rol in westerse opvattingen over identiteit en de juiste manier van leven. Het is terug te vinden in zowel de psychologie als hedendaagse populaire spiritualiteit.

..............

D.W. Winnicott introduceerde de begrippen true self en false self in 1960. Het verwijst naar het bewustzijn van vitale functies, het besef levend te zijn. Het ware zelf ontstaat in de eerste maanden van het leven, als het kind zich bewust wordt van zijn vitale functies: bewegen, aanraking, en het plezier dat het hier aan ontleent. Bij een gezonde ontwikkeling ontwikkelt het kind een realistisch zelfbeeld, en ontleent het plezier aan wat het doet.

Tegenover het ware zelf staat het valse zelf, een manier van gedragen en zelfbeleving die is ontstaan door aanpassing aan de wensen en verwachtingen van ouders en opvoeders. Het gevoel levend te zijn is verminderd, doordat er veel energie en aandacht gaat zitten in het voldoen aan geïnternaliseerde verwachtingen. In de populaire psychologie en het dagelijks taalgebruik is de term sindsdien populair geworden: jezelf zijn, in contact zijn met jezelf.

Naranjo zag de Vierde Weg als een heilige oorlog tegen de de fixaties van het geconditioneerde valse zelf, die de op zich natuurlijke driften en emoties van mensen besmetten en verdringen.

Het doel van het werken aan jezelf is dat het door door tijd en plaats bepaalde levensomstandigheden bewustzijn verschuift van aangeleerde cognities naar een gepostuleerd “hoger” centrum van intuïtief en contemplatief inzicht.

Vanuit dit “hoger” bewustzijn - een rijpere en onafhankelijke manier van denken - kunt u op een vrijere manier met uw driften omgaan.

Sandra Maitie (Ridhwan school) spreekt van een onschuldige kindziel, die getemd wordt door het socialisatieproces.

Maar onschuldig worden als een kind kun je als volwassene niet meer; daarvoor is er al teveel in je leven gebeurd. De Mens is uit dat paradijs verdreven. Maar als volwassen mens leren van je fouten en openstaan voor verandering is wel de weg naar wijsheid, ook al zie je het effect daarvan niet meteen.

Evenals de Deense sprookjesschrijver Hans Christian Andersen kunt u zich bewust worden van uw en andermans gedrag en vooroordelen (cognities).

In het Wikipedia plaatje van het sprookje De Nieuwe Kleren van de Keizer zien we verschillende stadia van bewustzijn. We zien de onwetende vorst (bovenkant grijs, onderkant wit), twee goed geklede listige dienaren, het onwetende volk (hier grijs afgebeeld) en het onnozele kind (wit) dat opmerkt dat de keizer maar in zijn hemdje staat. Van dergelijke kunstzinnige uitingen kunt u veel leren. G'ds schepping is nog niet af. Er valt nog zoveel te leren in ons hier een nu. En zouden we al die irrationele onzin doorzien, dan zou er ruimte opkomen voor een eeuwige vredesstaat. Dat besefte Spinoza.

Maar waar is dan dat hogere bewustzijn, de helikopterblik van de adelaar? Dat kunt u zelf zijn als toeschouwer van het hele plaatje. Maar als bovenstaande kunstuiting u verveelt, misschien omdat u weet niet weet waarover dat sprookje gaat, of het al begrepen hebt, dan zijn de laatste TikTok dansjes en het getwitter van uw idolen op het internet veel interessanter.

Maar is dat geen “romantische” New Age fantasie zoals de Wikipedia al stelde? Jazeker, een tragische romantisch inborst had de dyslectische schrijver van dat sprookje zeker wel. Maar als je net als Einstein dyslectisch bent, kun je de Essentie van een verbale woordenstroom in tijd vaak wel goed in beelden en formules samenvatten.

De moeder van het enneagram in de verhalende traditie Helen Palmer noemde dat haar Hogere Zelf of de The inner observer:

Zelfobservatie is een fundamentele innerlijke levensoefening die in alle wijsheidstradities voorkomt. De praktijk, ook wel bekend als Witnessing Consciousness, bestaat uit het naar binnen richten van je aandacht en het bewust worden van de gedachte en andere ‘objecten van aandacht’ die binnenin opkomen. Er zijn verschillende manieren om deze praktijk te benaderen, maar de eerste ervaring is er altijd een van het herkennen van je automatische patroon en de vasthoudendheid waarmee bepaalde preoccupaties in je geest terugkeren. Het feit dat u uw denk- en gevoelsgewoonten kunt observeren en erover kunt praten vanuit het perspectief van een afstandelijke buitenstaander, helpt deze patronen minder dwangmatig te maken. Gedachten beginnen ‘los te staan van mezelf’ in plaats van ‘wie ik werkelijk ben’.

...

De Innerlijke Waarnemer wordt ervaren als een aspect van bewustzijn dat los staat van de categorieën van typen. De onderscheidende eigenschappen zijn: 1) het is permanent; 2) het wordt nooit geconditioneerd; 3) het is goedaardig; het heeft geen mening omdat het functioneert als getuige zonder mening; 4) het kan onderscheid maken tussen het object van aandacht dat door die innerlijke ruimte stroomt en zowel verschijnt als verdwijnt; 5) het verenigt een object van aandacht en maakt het los. De innerlijke waarnemer kan inderdaad onafscheidelijk worden en één worden met het object van aandacht, of zich ervan losmaken.

Dit is de indeling van het bewustzijn volgens Claudio Naranjo in Enneagram. Je persoonlijkheid verklaard.

Het was deels gebaseerd op Freuds Id, ego and superego persoonlijkheidsmodel, waarin de kinderlijke driften (Id, Es) door een Ego met zijn Superego (geweten) beteugeld moesten worden:

In de theorieën van Sigmund Freud is het Es (het Duitse woord voor "het"), ook het id (het Latijnse woord voor "het") genoemd, het oudste deel van de persoonlijkheid. De pasgeborene heeft alleen nog maar een Es. Het Es is een reservoir van impulsen, energie, libido.

Maar in zijn meesterwerk Das Unbehagen in der Kultur (1930) stond Freud stil bij de culturele krachten die de onschuldige kindziel ondermijnden. Ons geweten wordt immers ook door de soms absurde geboden en verboden van onze cultuur, die ons opvoedt bepaald. Maar dat ons vals aangeleerde betweterige van horen zeggen culturele bewustzijn nekt ons maar al te vaak. Zo zijn nu eenmaal onze mores. Zo is de aangeboren religie. Zo denkt nu eenmaal de stemgerechtigde meerderheid hierover. Maar is dat dan de ultieme waarheid of slechts een door een deel van de populatie tijdelijk ingebeelde opinie? Dat is de grote levensvraag. Wie mag ik zijn in die Tsunami van al dan niet woke vooroordelen?

Das Unbehagen in der Kultur ist eine der wichtigsten kulturtheoretischen Schriften Sigmund Freuds. Der Vater der Psychoanalyse geht darin der Frage nach, welchen Einfluss die Kultur auf den Menschen ausübt. Er beurteilt die Kultur ausgesprochen pessimistisch, nämlich als eine Kraft, die die Triebe des Einzelnen kontrolliert und so dazu beiträgt, dass die Menschen unglücklich und neurotisch werden. Mit dieser kritischen Abhandlung aus dem Jahr 1930 distanzierte sich Freud deutlich von der Fortschrittsgläubigkeit seiner Zeit. Seine Beschreibung des Kampfes der Kultur gegen das Individuum liest sich ausgesprochen interessant. Sie hat auch im 21. Jahrhundert nichts von ihrer Aktualität verloren, sondern klingt mitunter geradezu prophetisch.

Iedere ouder hield ooit een pasgeboren engeltje in zijn handen. En ze nemen zich voor dit onschuldige kind goed op te voeden. Maar met welke grondrechten en morele waarden? Dat hangt weer af van veel maatschappelijke zaken die de ouders niet in hand hebben. Inclusief hun eigen opvoeding en levensomstandigheden. En maakt dat u vrij mens? Nee, natuurlijk niet.

Naranjo (2w1) gaf aan veel geleerd te hebben van het baanbrekende werk van Oscar Ichazo (8w9):

Dit boek zou niet geschreven zijn zonder Oscar Ichazo, die mij in 1969 gedeurende een door de Chileense Psychologische Vereniging gesponsorde serie lezingen aan het Instituio de Psichologica Aplicada in Santiago de Chili in aanraking bracht met de 'enneagrammen van de persoonlijkheid'. Oscar zou later voort mij zijn meer dan een leraar: Hij werd mijn spirituele verloskundige.

De na negen maanden in de baarmoeder verbleven te zijn ontstane ego fixaties van de mens die Oscar Ichazo voorstelde waren volgens de Naranjo negen aangeboren manieren van het ego om in de harde wereld te overleven.

De enneatypen werden door de psychiater Naranjo aan specifieke afweermechanismen en zelfs aan psychiatrische ziektebeelden gekoppeld. Maar dat is volgens mij een misverstand. Het is een feit dat ieder mens op zijn tijd allerlei afweermechanismen kan gebruiken. Rationaliseren, projecteren en ontkennen doen we immers allemaal. En verder geldt dat er altijd meer verheven alternatieven zijn om met problemen om te gaan. Zo is humor (ironie, cynisme, sarcasme), ook een manier is om met de pijnlijke realiteit om te gaan bij alle enneagramtypen. Maar ik zie wel in dat in bepaalde tijden (Hegels Zeitgeist), bepaalde enneagramtypen dominant waren. En wat zegt ons dat over G'ds tijd?

Hebben we dan met ineens met zielen of Hegels WeltSeele te maken? Iets dat historisch gezien bepaald is, maar waar u geen gerede voorspellingen over kunt doen? Want iedere ziel is nu eenmaal anders? Of hebben al die spirituele dolers wel wat met elkaar gemeen? Zoals een astrologisch voorspelbare bepaalde score op hun enneagramtype? Dat laatste bleek volgens mij wel het geval en ook nog eens met zeer indrukwekkende p-waarden.

Hegelianism. Geist is a central concept in Hegel's philosophy. According to most interpretations, the Weltgeist ("world spirit") is not an actual object or a transcendent, godlike thing, but a means of philosophizing about history.

Maar het empirische probleem met het academische vak geschiedenis is dat iedere gebeurtenis - welbekend en goed beschreven of niet - toch weer uniek is. En dat we voldongen feiten nooit kunnen overdoen met onze huidige stand van kennis. Tenzij ook de die geschiedenis zich blijkt te herhalen in repeterende patronen. En daarop is weer de kennis van artsen, biologen, sociologen en psychologen gebaseerd. Hun laboratorium experimenten hebben maar een beperkte waarde voor ieder zich uniek wanend individu, maar artsen, biologen, sociologen en psychologen kunnen wel gerede voorspellingen doen met gerede kennis van uw persoonlijke dossier.

Daarover ging mijn artikel Statistiek en astrologie volgens Dane Rudhyar:

Dit is mijn kritische commentaar op het veelvuldig door astrologen aangehaalde artikel: Statistical Astrology and Individuality. Maar waar ging het Rudhyar nu eigenlijk om? Kwaliteit op maat verkiezen boven banale kwantiteit, zoals hij aldoor suggereerde?

Wat was zijn werkelijke probleem met de in de gevonden feiten gelovende statistici? Kwam die door hen gevonden waarheid zijn particuliere wereldbeeld niet zo goed uit? Dat laatste is empirisch en statistisch gezien wel zo waarschijnlijk.

Maar met die kritische noten over astrologie , geloof en wetenschap in het algemeen voor ogen gaan we nu weer terug naar de huidige empirische stand van het enneagram. En daarin werd het enneagram als een psychologische model van ons habituele ego-denken en de daarmee geassocieerde valkuilen gepresenteerd.

Een goed overzicht van het psychologische Enneagram werd ontleend aan Moniek Schoutens boek De psychologie van het enneagram. De 9 typen en hun drijfveren en ook haar ogenschijnlijke tegenpool Facets of unity van de Soefi leraar Almaas. Ik zet die ogenschijnlijk volstrekt andere wereldvisies maar eens naast elkaar:

Niet de volgens Claudio Naranjo hypersensitieve Vieren en Vijven, maar de indolente negen staat aan de top van het enneagram. Hoe kon zoiets gebeuren? De negen staat voor de slapende mens die in ons allen huist, die geen actieve herinnering heeft aan het gerommel in zijn leven. Hij gaat blijkbaar onverstoord door het ego rumoer om heen zijn gewone gang. Het is een aards type die niet onder de indruk raakt van allerlei schokbewegingen. Zijn naam is indolentie. Tijden kunnen verkeren. Het valt dus altijd wel mee. Maar the show must go on. Geen gezeik, iedereen rijk.

Riso en Hudson geven in hun zeer uitgebreide Enneagram Basisboek (1996) ook een beknopt overzicht van de negen typen:

De Een is principieel, ordentelijk, perfectionistisch en intolerant.

De Twee is zorgzaam, gulhartig, bezitterig en manipulatief.

De Drie is plooibaar, ambitieus, imagobewust en vijandig.

De Vier is intuïtief, expressief, in zichzelf verdiept en depressief.

De Vijf is scherpzinnig, origineel, afstandelijk en excentriek.

De Zes is innemend, toegewijd, defensie en paranoïde.

De Zeven is enthousiast, bedreven, ongeremd en manisch.

De Acht is zelfverzekerd, resoluut, dominerend en strijdlustig.

De Negen is vredelievend, geruststellend, beleefd en onachtzaam.

Riso en Hudson maken een nuttig onderscheid tussen verschillende niveaus van functioneren. Ze maken onderscheid tussen drie gezonde, drie gemiddelde en drie ongezonde manieren van functioneren van ieder enneatype. Zo kan een acht zich zowel als een held als een dictator gedragen. En kan een twee die onder druk staat op een ongezonde acht gelijken.

De pijltjes in het enneagram werden door hen verder minutieus uitgewerkt. Zo moet de indolente negen die niets met zijn leven doet naar de actieve drie gaan. De drie is zijn integratiepunt. Maar volgens hun theorie kan een negen onder stress zich weer als ongezonde zes gedragen. Ze passen zich dan weer teveel aan de (vermeende) eisen en verlangens van hun groepsgenoten aan.

De astrologische achtergrond van het enneagram

> Top <

Het is aan de Iraans-Amerikaanse Soefi-geleerde, vertaler en psycholoog Dr Laleh Bakthiar (1938-2020) te danken dat het enneagram weer verbonden werd met zijn wortels in de astrologie en de Abrahamitische numerologie, waarin getalswaarden aan het alfabet en woorden gekoppeld werden.

Bakthiar vertaalde de Canon of medicine van Avicenna (980-1037) in het Engels. Het gaat om een encyclopedie van vijf boeken die tot laat in de middeleeuwen als een medisch standaardwerk werd beschouwd. Veel van die Arabische aan Grieken, Chinezen en Indiërs ontleende wijsheden zijn inmiddels achterhaald, maar de door Avicenna beschreven percussie-techniek wordt nog steeds door loodgieters en artsen gebruikt (*).

De eenmaal van haar partner gescheiden Moslim vrouw Laleh Bakthiar vertaalde ook de Koran op een vrouwvriendelijke manier in het Engels. In haar vertaling van soera 4:34 in The Sublime Quran werd het gewelddadig disciplineren van vrouwen (laat staan femicide) niet meer voor vanzelfsprekend geacht. Bij aanhoudende onenigheid tussen man en vrouw kunnen hun wegen ook op een redelijke wijze scheiden:

Reverts 4:34 and “to beat” back to its original interpretation meaning “to go away”.

Laleh Bakthiar schreef The Soefi Ennegram. Sign of the Presence of God (Wajhullah). The Secrets of Symbol Unveiled. Ze gaat in dit korte geschrift uitgebreid in op de Perzische (Arabische) architectuur, waarin symmetrie en hun oorsprong in het midden een grote rol speelt.

DLaleh Bakthiar schreef ook het mij verlichtende werk The Sufi Enneagram. Sign of the Presence of God (Wajhullah). The Secrets of Symbol Unveiled. Daar zal het in dit artikel verder over gaan.

Ze gaat in dit korte, maar rijkelijk met symbolen geïllustreerde geschrift uitgebreid in op de Perzische (Arabische) architectuur, waarin symmetrie en de onbekende oorsprong in het midden een grote rol speelt. Dat waren de repeterende patronen (fractalen) uit de Moorse beschaving die de graficus M.C. Escher zo fascineerden. Zijn reis naar de Andalusische stad Granada, waar hij het Alhambra bezocht, heeft zijn sublieme grafische werk diep beïnvloed.

De Soefi leraar Almaas duidde daarop met termen als Diamond Approach (een diamant heeft veel snijvlakken) en Facets of unity als de titel van zijn enige enneagramboek. Joodse mystici en diamantslijpers spraken over Tikun Ollam, het slijpen aan de wereld. En dat kan ook door hemelse zich in tijd repeterende muziek te componeren, zoals vrijmetselaars als W.A. Mozart en de grote J.S. Bach deden. Hoe kwamen die aller zielen verenigende grote kunstwerken tot stand? Is er dan toch een heilig koord dat ons mensen verbindt zoals de Joodse bard Leonard Cohen in zijn beroemde levenslied Halleluja beschreef?

Zie ook: Hallelujah! Leonard Cohen is terug | NPO Start.

De Soefi leraar Almaas duidde daarop met termen als Diamond Approach (een diamant heeft veel snijvlakken) en Facets of unity als de titel van zijn enige enneagramboek. Joodse mystici en diamantslijpers spraken over Tikun Ollam, het slijpen aan de wereld. En dat kan ook door hemelse zich in tijd repeterende muziek te componeren, zoals vrijmetselaars als W.A. Mozart en de grote J.S. Bach deden. Hoe kwamen die aller zielen verenigende grote kunstwerken tot stand? Is er dan toch een heilig koord dat ons mensen verbindt zoals de Joodse bard Leonard Cohen in zijn beroemde levenslied Halleluja beschreef?

Zie ook: Hallelujah! Leonard Cohen is terug | NPO Start.

Die repeterende patronen in tijd zien we ook terug in de natuur. Denk aan de kristalvormige sneeuwvlokken die vanuit hun centrum iets bijzonders in de periferie uitstralen. De cirkel van het enneagram vertegenwoordigt de alom aanwezige veelheid. Maar het piepkleine middelpunt in het centrum representeert de Oorsprong van al die veelheid.

In het geval van dauw en regen weten we nu dat schimmelsporen hierbij een grote rol spelen. De vele in de lucht dwarrelde minutieuze sporen van de schimmels uit een tropisch regenwoud vormen de kristallisatiepunten van de dauw en regen die neerslaan over de naar water snakkende planten van het tropische regenwoud. Maar die schimmelsporen ontbreken in dorre woestijnen. En daarom regent het in die woestijnen niet.

De klassieke astrologie kent een in de sterren geschreven pantheon van zeven planeten en twaalf sterrenbeelden, waardoor uw ziel zich zou kunnen laten inspireren. Die verschillende combinaties werden door astrologen met bepaalde gedragspatronen of neigingen geassocieerd. Daar bestaan op zijn minst 12*7 = 84 variaties van, maar het is nog geen astroloog gelukt om al die variaties van elkaar te kunnen onderscheiden. Daar komt nog bij dat volgens astrologen de ene zon, maan etc. in ram de andere niet is. Want ze kregen bijna allemaal een unieke horoscoop toebedeeld. En dat het gedrag van tijdtweelingen opvallend veel van elkaar verschilde, heeft ongetwijfeld ook zo zijn demografische redenen.

Maar hoe zou een mens zichzelf dan via de astrologie beter kunnen leren kennen? Voor mij hielp het enorm om aan astrologisch reductionisme te doen. Want door slechts de verdeling van de vier elementen van mijn tegenpolen te bestuderen, kon ik regelmatig achterhalen hoe het kwam dat we elkaar niet begrepen. En ook mijn astrologische statistieken van het ogenschijnlijk simplistische Soefi enneagram (slechts 9 typen) leerden me veel over de waarde van de astrologische tijdberekening.

Maar hoe zou een mens zichzelf dan via de astrologie beter kunnen leren kennen? Voor mij hielp het om aan astrologische reductionisme te doen. Want door slechts de verdeling van de vier elementen van mijn tegenpolen te bestuderen, kon ik regelmatig achterhalen hoe het kwam dat we elkaar niet begrepen. En ook de astrologische statistieken van het enneagram leerden me veel.

De studie van de traditionele psychologie zoals Bakthiar die noemt, is de mystieke weg naar binnen: “Centering our “self” is a return before we are compelled to return”. Oftewel memento mori: Focus op wat je in wezen bent en wat je vandaag nog wilt doen voordat je morgen sterft. Dat is ook de bekende tovervraag die de psycholoog stelt aan iemand die niet meer weet waartoe hij leeft. Bekeer u tot uw essentie, voordat het te laat is. Maar in welk verhaal kan uw ziel in het aanschijn van de dood van het ego (uw lichaam) geloven? Ik leerde daarover veel van het boek Het geheim van elysion en de verhalen van patiënten van wie de grond onder hun voeten verdween.

De grote strijd (jihad al-akbar) is volgens Soefi's de strijd met het grote Idool in onszelf, oftewel ons eigen ego. Het doel van de Schepping is niet om ons ego (of andere ego's) te helpen nog groter te worden, maar slechts de om Wil van G'd te doen. G'ds wil geschiede, maar niet die van de vele valse profeten met hun stemmetjes in en buiten u. Stompzinnige terreur zoals het in naam van valse profeten opblazen van uw medemensen is al helemaal niet de bedoeling van de Schepper. U zou juist de dialoog met uw vijanden moeten aangaan. En als dat niet lukt, zoekt u andere welwillende vrienden.

De studie van de traditionele psychologie zoals Bakthiar die noemt, is de mystieke weg naar binnen: Centering our “self” is a return before we are compelled to return”. Oftewel Memento Mori en Ken uzelf : Focus op wat je in wezen (essentie) in het hier nu bent en wat je vandaag nog wilt doen voordat je morgen sterft. Dat is ook de bekende tovervraag die de psycholoog stelt aan iemand die niet meer weet waartoe hij leeft. Bekeer u tot uw essentie, voordat het te laat is. Maar in welk verhaal kan uw ziel in het aanschijn van de dood van het ego (uw lichaam) geloven? Ik leerde daarover veel van het boek Het geheim van elysion en de verhalen van patiënten van wie de grond onder hun voeten verdween.

De grote strijd (jihad al-akbar) is volgens Soefi's de strijd met het grote Idool in onszelf, oftewel ons eigen ego. Het doel van de Schepping is niet om ons ego (of andere ego's) te helpen nog groter te worden, maar slechts de om Wil van G'd te doen. G'ds wil geschiede, maar niet die van de vele valse profeten met hun stemmetjes in en buiten u. Stompzinnige terreur zoals het in naam van valse profeten opblazen van uw medemensen is al helemaal niet de bedoeling van de Schepper. U zou juist de dialoog met uw vijanden moeten aangaan. En als dat niet lukt, zoekt u andere welwillende vrienden. Want iedereen heeft recht op een plek op aarde.

Op Enneagram in Soefism | Soefi Path of Love staat een uitstekend artikel over mystieke weg naar binnen. Het doel is niet om uw eigen persoonlijkheid of horoscoop op anderen te botvieren, maar juist om egoloos te worden. En dat doet u door naar binnen te keren en uw persoonlijkheid en zijn idealen niet meer als het centrum van de wereld te zien. Het hogere bewustzijn (geest, mind) bevindt zich niet aan het oppervlakkige “ik zei dit, jij zei dat” gevit met andersdenkenden, maar die ervaren we pas als we ons niet meer met onze persoonlijkheid identificeren en met behulp van een spirituele leraar de weg naar binnen gaan.

Van behulpzame Soefi's als de IMF econoom en liberale politicus Johan Witteveen (12 juni 1921 15h00 Zeist, bron) is bekend dat ze voor iedere godsdienst en religie een kaarsje in hun tempel lieten branden. Want net als in de astrologie zijn er in het enneagram vele wegen naar die ene G'd, Christus of Heilige Geest in ons midden.

Over de door mij gebruikte methode schreef ik al eerder in Enneagram en astrologie, een nog lopend onderzoek. De totstandkoming van de hier getoonde enneatabellen werd beschreven in Inleiding en uitleg over astrologische statistiek.

Zowel in de 2010 als het op meer data gebaseerde 2012 algoritme scoorde Johan Witteveen hoog op enneatype 1 (perfectionist, idealist) en 2 (helper). De door planeet in teken bepaalde dagscores (eerste rij) zeggen iets over de verwachte astrologische verdeling van enneatypen op uw geboortedag, maar de verdeling van de huizen (derde rij) vertelt ons iets over uw levensomstandigheden. Hoge scores in de huizen die ook in de dagscores terug te zijn versterken elkaar, en geven dus een zekere gedrevenheid om in zijn geval als IMF econoom zowel rechtvaardig op de centen te letten als anderen behulpzaam te zijn.

Maar rechtvaardigheid is in deze wereld helaas geen vanzelfsprekendheid. Vergelijk het met het magistrale schilderij De intocht van Christus in Brussel (1889) van James Ensor (1860), waar de door emoties beheerste massa de piepkleine Christus in hun midden niet meer ziet. Ieder mens of samenleving is alleen met zijn eigen sores bezig, maar ziet de gemeenschappelijke deler en Verlosser in hun midden niet. En uw verlosser kan iedere niet eerder door u opgemerkte lijdende medemens zijn.

Als het goed (tof) is openen de in uw hier en nu gevonden feiten uw ogen, maar dat lukt niet als uw persoonlijkheid zich in een egoïstische Ik weet het beter bunkerbouwer modus verkeert. Want dan kunt u ieder probleem achteraf wel volgens uw zienswijze interpreteren of reframen. En dat is wat ons ego volgens Spinoza en moderne neurowetenschappers aldoor doet. Die particuliere visie op de werkelijkheid werkt tijdelijk goed voor iedere stuurman aan wal, omdat het veel tijd en mankracht kost om ongerede maar rationeel klinkende stellingen te weerleggen.

Volgens mijn astrologische berekeningen was James Ensor (1860) een vier met vijf (4w5>1 in 2012). Maar iedereen kan daar weer anders over denken op basis van zijn “kennis” van het spirituele enneagram. Maar volgens mij wist Ensor wel dat al die door zijn tijdgenoten gevierde uniciteit slechts hun nep Fakebook account was op toen gangbare sociale media.

Maar wat is dan de zin van weg naar binnen gaan? Wat is de zin van tikkun olam? Wat is mis met de aan u verschijnende uiterlijke empirische wereld?

Tikkun olam is een begrip in het jodendom, dat verwijst naar verschillende vormen van actie die bedoeld zijn om de wereld te herstellen en te verbeteren. In de klassieke rabbijnse literatuur verwees de uitdrukking naar wettelijke bepalingen die bedoeld waren om de sociale orde te behouden.

Wat is er mis met de positie van de al te grote ego's in deze wereld? Die grote ego's zien de minder bedeelden in G'ds Schepping niet staan. Zogeheten sterke persoonlijkheden zien slechts wat hun kleine ego in hun verwrongen herinnering aan G'ds evenbeeld en schepping wil zien. Maar hoe correct en adequaat is dat beeld? Waarom stelden monotheïstische religies dat u geen beeld van uw (af)god mocht maken? Gewoon omdat u dat nimmer kunt weten.

Vraag het eens aan - van mij mag ze heilig verklaard worden - bijzonder laag scorende dame als Louise Went (1865-1951). En omdat ze niet meer leeft, bestudeer dan op zijn minst haar biografie: Stoffelijke en geestelijke welvaart voor het volk Louise Went (1865-1951).

Louise Went (1865) was een sociaal bewogen vrouw. Ze is bekend geworden als een van de eerste woningopzichteressen in Nederland. Daarnaast was ze vijftien jaar lang directrice van de Bouwonderneming Jordaan en mede-oprichtster van de School voor Maatschappelijk Werk, waar ze ook lesgaf. Ze werd gezien als een autoriteit op het nieuwe gebied van sociale volkshuisvesting.

In 2010 scoorde ze als een magere 9 (vredestichter), maar in het 2012 algoritme lijkt ze al net zo onzichtbaar te scoren als de tiny Jezus van James Ensor.

Het viel mij op dat (voor mij) heiligen, vroeg gestorvenen en minder bedeelden, vaker dan was verwacht opvallend laag scoorden op de totale enneascores met geboortetijd. Dat was voor mij een reden om nog veel meer empirisch onderzoek naar het Soefi enneagram te doen. Wat is er dan astrologisch gezien aan de hand?

En waarom bevat het op astrologie en numerologie gebaseerde soefi enneagram slechts negen symbolische tekens in plaats van twaalf? Daar gaan we nu op in.

In het op de wet van drie gebaseerde Soefi enneagram werden de vier tekens van het vierde element water (emotie) bewust weggelaten. Waarom? Ongerede emoties regeren immers al de wereld! Emoties bepalen wat we in de naam van onze vermeende belangen moeten doen. Ons op overleven gerichte reptielenbrein ziet slechts onze particuliere situatie, maar heeft er geen weet van hoe anderen de wereld zullen ervaren. Andere wezens die net als wij bang voor het onbekende zijn. Zien we vermeend onrecht, dan worden we boos en willen we er wat aan doen. Dan denken we net als Mozes aan het onrecht dat de Joodse slaven werd aangedaan. En deze Bijbelse held voerde ze - Jood, Palestijn of niet - uit de slavernij. Maar Mozes kwam erachter dat het niet de wil van G'd was om zijn vermeende vijanden te vernietigen, maar dat het juist de bedoeling was om de dialoog met hen aan te gaan.

Bakthiar schrijft dat de drie watertekens NIET als (symbolische) getallen in het Soefi enneagram voorkomen, maar wel als de vanzelfsprekende geometrische verdelingen: The earthly throne, the heart of the believer, sits upon the .waters. of the three fold division of the self (p 58). En dat betekent dat individuen (vonken van G'd) hun emoties zelf mogen bepalen. En dat je andermans emoties en gevoelens dus niet bij voorbaat als irrationele processen kunt afdoen. Want dan leef je teveel in je hoofd in plaats van het hier en nu. Dat is valkuil van de hoofdtypen 5, 6 en 7 in het enneagram.

En als u als net als een profeet boos wordt vanwege het systematische onrecht dat u aantreft, dan zal G'd u met hart en ziel bijstaan. In een Nederlandse vertaling:

7. En Hij is Degene die de hemelen en de aarde heeft geschapen in zes dagen (perioden) en Zijn Troon was op het water, om te beproeven wie van jullie de beste daden verricht.

De drievoudige verdeling van het zelf (hoofd, hart, lichaam) komt volgens Bakthiar overeen met de punten waar Saturnus en Jupiter in 180 graden oppositie staan in een van de drie watertekens. Ik moet daar nog over nadenken, want ik snap die logica (nog) niet. Ook ziet Bakthiar verband met koud en nat, de eigenschappen van klei en water, waaruit de uit leem geschapen mens ooit eens werd gemaakt door de grote pottenbakker. Ik begrijp die metafysische stellingen nog niet, maar ik zal er nog wel enig statistisch onderzoek naar doen. Wat kan ik meer doen?

Welk model van de ziel levert dat enneagram zonder de altijd van positie veranderende watertekens ons op? En wat was de ratio daarvan?

In het Soefi-enneagram worden de drie menselijke levensgebieden cognitie, gedrag en affect gescheiden door drie watertekens. Aan de top van het Soefi enneagram staat de kennende menselijke ziel die wijsheid zou kunnen bereiken (punten 8, 9 en 1). Daaronder zit de dierlijke ziel met rechtsonder het automatische animale gedrag (hart en spieren) en linksonder het buikcentrum met de nog veel meer onzichtbare vegetatieve functies (lever, darm), maar ook de cholerische affecten (A). En in het midden zien we een driehoek met het woord Justice.

In het hoofdgebied van de cognitie staat het thema wijsheid (chokma) centraal. Van die deugd kunt te veel hebben (eigenwijze Ram op punt 1), te weinig (kwebbelende Tweelingen op punt 8) of die wijsheid kan volledig ontbreken (domme Stier op plaats 9). Die aangeboren deformaties van de ziel gebeuren aldoor als u niet naar binnen keert en u te veel vaart op de u aangeleerde of aangeboren gedragspatronen.

In het gebied rechtsonder van het gedrag (Behaviour) is moed (courage) de grootse deugd. Te weinig moed (lafhartigheid) wordt geassocieerd met de afstandelijke Waterman (Punt 2), te fanatiek geloof met Boogschutter (Punt 4) en het geloof in de verkeerde waarden met Steenbok (Punt 3). Ze zouden kunnen leren van ervaringen van Piscus (2) en Scorpio (6), die het weer heel anders zien.

Op het gebied van de affecten is zelfwaardering (self-esteem) belangrijk. Te veel zelfwaardering (Leo op punt 7) geeft lust en overmoed, te weinig zelfwaardering (weifelende Libra op punt 5) geeft apathie en het ontbreken ervan (dienstbare Maagd op punt 6) geeft jaloezie en afgunst.

Maar de grote claim stond volgens de Soefi's al in hun heilige boeken vervat. Het werd het motto van Bakthiars boek over het spirituele enneagram:

“We shall show them Our signs upon the horizons and within themselves, until it is clear to them that it is the truth” .

Dat is binnen de context van Bakthiars werk een evidente verwijzing naar de astrologie. Maakt kennis hebben van de exacte geboortetijd van ieder gebeuren in het universum iets uit? Voor mijn astrologische statistieken was dat beslist het geval, terwijl ik dat als in niet in astrologie gelovende Zon in Stier beslist niet had verwacht. Maar wie naar Soera 41:53 goochelt ziet ook andere vertalingen van het heilige boek. En net als bij Bijbelvertalingen maakt het natuurlijk wel uit als u Maria ziet als een maagd of jong meisje.

Wij laten hun Onze Tekenen in het universum zien en in jullie zelf, tot het jullie duidelijk wordt dat dit de Waarheid is. Is het niet voldoende dat jouw Heer de Getuige van alle dingen is?

De vertaling “Onze Tekenen in het universum” is al veel minder specifiek, dan de “Tekenen aan de horizon”, die op uw ascendant kan duiden. Maar wat mij het meest trof is dat de relatie tussen het enneagram en astrologie niet alleen door mij statistisch aangetoond kon worden, maar ook al aan Islamitische door Joodse of gnostische Christenen ingewijde soefi-geleerden bekend was. Want vergeet nimmer dat Mohammed een leerling van een toenmalige al dan niet sektarische versie van het Jodendom of Christendom was.

Elementaire deeltjes

De Griekse filosoof Democritus van Abdera (-460) veronderstelde al dat materie (dat wat wij waarnemen) uit veel kleinere deeltjes bestond. Maar de Griekse scheikunde ging slechts uit van vier elementen: aarde, water, lucht en vuur. De empirisch gevonden verscheidenheid van de natuur kwam door een eindige variatie van slechts vier elementen tot stand. Vier was alles volgens Pythagoras (*). Maar via zijn systeem konden weer veel unieke subtypen verondersteld worden. Maar waren deze astrologische deeltjes ook aantoonbaar? Rationeel gezien wel, maar empirisch gezien nog niet.

Maar sinds het periodiek systeem van de elementen (1869) van Dmitri Mendelejev (1834) weten we dat het in deze wereld aldoor om atomen gaat. Atomen vormen moleculen en de materie bestaat niet uit geometrische lineaire figuren zoals de Grieken ooit eens dachten, maar is discreet in tijd en ruimte verdeeld. En het leven op aarde wordt ogenschijnlijk door de chaos van die aldoor met elkaar communicerende elementaire deeltjes bepaald. En de energie die de kernfusies in de Zon ons leven op aarde mogelijk maakt.

In die oude tijden waarin de numerologie en de astrologie opkwamen en hoogtij vierden, werd het getal vier nog als elementair gezien. Vier was alles op de toen nog platte aarde: Vier windstreken, vier jaargetijden en alles bestond uit vier elementen. Maar tegenwoordig kunnen astrologen niet meer van de vier elementen op aarde spreken, omdat natuurkundigen atomen als de bouwstenen van de natuur ontdekt hadden. En dus klopten de op idiote uitgangspunten gebaseerde astrologische voorspellingen niet meer. Zie: Geoffery Cornelius en Astrologie als divinatie.

De horoscopie moest dus worden gepsychologiseerd. Het ging niet meer concrete voorspellingen, maar om subjectieve voorstellingen. Het ging niet meer om empirische zaken die letterlijk opgevat moesten worden, maar om zingeving en subjectieve beleving.

Daarover ging Basale statistiek en kansrekening voor astrologen:

Het antwoord op de vraag Wat verwacht u aan te treffen heeft vooral te maken met uw wereldbeeld, de wijze waarop u over “de wereld” en uzelf pleegt te denken. En uw particuliere wereldbeeld hangt weer samen met uw opvoeding en ervaring. Daarom worden uw waarnemingen niet alleen gekleurd door wat in hemel en aarde objectief aantoonbaar is, maar ook door wat u vanuit uw persoonlijke wereldbeeld verwacht te kunnen zien. Uw denkende brein doet immers altijd uitspraken op basis van uw opvoeding, opleiding, afkomst of geloof in iets. En daar komt u niet zomaar van af. Maar daardoor worden uw waarnemingen altijd beïnvloed door allerlei u eens aangeleerde vooroordelen. Of u dat nu wilt, doorhebt of niet.

Karen Hamaker-Zondag (1952) maakte in haar boek Elementen en Kruizen als basis van de horoscoop (1979) onderscheid tussen vier psychologische elementen van ons menselijke bewustzijn:

1. Aarde staat voor fysieke gewaarwording, dus dat wat onze vijf zintuigen waarnemen. En dat kan tegenwoordig ook met behulp van een telescoop of microscoop gebeuren. Of door op een andere mannier moeder natuur te bestuderen. Het gaat eigenlijk om feitenkennis.

2. Lucht staat voor ons denken. We nemen iets waar en denken er over na. Categoriseren is een typische denkfunctie. Inductie en deductie zijn dat ook. Maar fantasie, creativiteit en afweermechanismen zijn ook denkfuncties die in dienst staan van het ego. Ons denken is daarom zelden logisch of rationeel.

3. Water staat voor emotioneel beleven. Wat roept iets bij ons op? Dat gebeurt meestal reflexmatig in de automatische piloot. Fysiek ervaren warmte kan prettig of onprettig aanvoelen. De dosis bepaalt het effect (Paracelsus). Maar ook luchtige voorkennis (correct of niet) bepalen zowel primaire emoties, als ook de meer rijpere secundaire gevoelens en onze esthetica en wie weet ook onze ethiek.

4. Vuur staat voor onze innerlijke intuïtie, indirect waarnemen, dat door de dieptepsycholoog Jung gekoppeld werd aan onbewust ego handelen. Intuïtie noemen we wel eens ons zesde zintuig. Maar waar het zit en hoe het werkt is onbekend.

Karen Hamaker stelt dat (voor ons ego) Aarde en Vuur, Lucht en Water tegenstrijdige elementen zijn. Als haar Fred veel planeten in Aarde heeft, dan wordt Vuur zijn inferieure element. Zijn intuïtieve weten wordt dan onbewust. En kan dan het wel eens gebeuren dat Fred door aardse schone schijn iets belangrijks (essentie) mist, dat voor een meer intuïtief denkend mens meteen ziet. Want die heeft nu eenmaal een ander referentiekader. En als Water dominant in de horoscoop van de dag is, dan wordt het element Lucht gemakkelijk miskend.

Als primaire emoties de ratio verblinden en overheersen, zoals in de gepolariseerde strijd tussen Israël en Hamas, Bidden en Trump, zullen beide partijen het standpunt van de ander niet kunnen inzien, zullen ze elkaar misverstaan en bestrijden. Met ongekend onrecht tot gevolg. En dan is er een opgericht kruis nodig, om die door uw kokervisie “vier is alles, ik heb je wel door”, door projectie ontstane ellende te overstijgen.

Psychologen weten dat onze opleiding, cultuur en onze persoonlijke ervaringen onze fysieke waarneming, emoties en denken kleuren. Niemand wordt geboren als een tabula rasa, Erfelijkheid en omgeving vormen ons karakter. Onze zintuigen, denkvermogen en emoties zijn in ons brein te gelokaliseerd. Ze zijn via zenuwbanen verbonden met de organen in ons lichaam. Je kunt die verbindingen trainen en cultiveren. Dat maakt al deel uit van onze cultuur en opvoeding. Maar hoe zit het met het element vuur? Is dat iets in of buiten ons? Als iemand gedreven acteert, zonder dat met fysieke factoren, logisch denken of emoties (reflexen) te verklaren is, dan moet dat wel aan toeval, een onbekende X factor of iets in zijn karakter te wijten zijn.

De Armeense mysticus Gurdijeff sprak van de Vierde Weg, waarmee hij het werken aan jezelf (ego) bedoelde. Dat was volgens hem het werk. Maar u kunt alleen aan uzelf werken als u zichzelf kent. Dat wisten de Grieken al. Maar zelfherinnering is helemaal niet zo eenvoudig als de meeste mensen denken. Want we doen vrijwel alles in de automatische piloot. De filosoof Ouspensky noemt in zijn boek De Vierde Weg de psychologie de studie van het liegen. Op ons denken (gezonde verstand) kunnen we dus ook niet aan. Het beteugelen van de lichamelijkheid (aarde) was de weg van fakir. Het beteugelen van emoties (water) was de weg van de monnik en het beteugelen van het denken (lucht) was de weg van de Yogi. Maar de vierde weg wilde de hele mens aanpakken.

U hoeft niet naar een klooster in de woestijn te gaan om uw zintuigen, denkvermogen en emoties te trainen en cultiveren. Dat was al een onderdeel van ons socialisatieproces. Maar daarmee lopen we als we niet waakzaam zijn ook maar al te gemakkelijk als brave poppetjes mee in het gareel van een door criminele despoten geleide staat. Waarom? Omdat anderen dat ook doen. En daarom doen we maar al te vaak dingen die we beter niet zouden kunnen doen. Zelfkennis opdoen, bewust je eigen keuzes maken, eventueel tegen de stroom in durven zwemmen, dat is de kunst van het leven. Maar vanzelfsprekend is dat werken aan een betere wereld niet. En zeker niet als u in een dictatuur verkeert.

Vinden we de vier elementen uit de oudheid ook terug in het moderne enneagram? Voor aarde, water en lucht kent het enneagram drie centra, maar het vuurelement lijkt te ontbreken. En toch is dat vierde element hidden in plain sight, zoals de met astrologie en synastrie bekende enneagram psychologe Helen Palmer vaststelde. Het vierde en ook vijfde element en dus 1+2+3+4=10 is onze metavisie. Het zien van de gebruikelijke patronen in de hele cirkel.

En dan zien dat we dat bekende personen onder de stress van het in de belangstelling staan, maar al te gemakkelijk de weg terug verkiezen. En heeft dat dan te maken met hun maansknoop of niet?

Maar daarom manifesteert de op een 2w1 dag geboren Donald Trump zich als een ongezonde Acht en de op een 1w2 geboren dag Vladimir Putin (geboortedag geheim) als een ongezonde Vier, die de oude wereldorde weer wil herstellen. En wat maakt hen dan ongezond? Omdat ze onnodig polariseren gebruiken om hun ongerede gelijk te behalen. Zie ook: Karen Hamaker Zondag: Het projectiemechanisme. Karen spreekt hier nogal snel, dus het gaat haar meer om overtuigingskracht (vuur) dan om de objectief gevonden feiten. Maar ook uit astrologische tongen spreken is een gerede visie op het geheel. Want alle stemmen mogen in een democratie tellen. Of ze nu idioot lijken te zijn of niet. Vraag dat maar eens aan een gekke epilepticus als Fjodor Dostojevski.

Maar onderschat nooit de empirisch waarneembare afweermechanismen van Anna Freud: Hoe we onszelf voor de gek houden om niet gek te worden:

Defensief gedrag is de oorzaak van veel van de problemen die we met anderen en met onszelf hebben. Het leidt ertoe dat we mensen onterecht de schuld van dingen geven, dat we redelijke kritiek als wreed interpreteren en dat we sarcastisch en ironisch zijn in plaats van eerlijk. De dochter van Sigmund Freud, Anna, heeft ons veel te vertellen over de oorsprong van zogenaamde afweermechanismen.

Hoe zit het met Vuur-element in het moderne enneagram? Het ontbreekt, want het het vuur element is nog verborgen in helder zicht. Sterker nog, het enneagram lijkt 120 graden te zijn geroteerd en verschijnt in spiegelbeeld aan u. Maar welke kant is dan waar? De waarheid ligt meestal in het midden.

Het enneagram spreekt van drie buiktypen in het lichamelijke centrum van het enneagram: Het zijn Type 8 (Baas), Type 9 (Vredestichter) en Type 1 (Perfectionist). De buiktypen bevinden zich aan de top van het enneagram. Waarom? Ook een Yogi moet toch wel eten. Het enneagram is in dat opzicht de omgekeerde piramide van Maslow. De kabbalistische som van 8+1+9 =18/9.

1. De luchtige denkers zijn de drie hoofd- of denktypen: Type 5 (Waarnemer), type 6 (Loyalist of Vragensteller) en type 7 (Plannenmaker, Optimist). Die mensen zitten dus letterlijk te vaak vast in hun hoofd. Ze observeren de wereld afstandelijk, denken erover na, prakkiseren, twijfelen, maken plannen. maar de fysieke actie ontbreekt. Het intellectuele centrum bevindt zich linksonder in het spirituele enneagram. Aan de kant van de ascendant in uw horoscoop. De kabbalistische som is 5+6+7= 18/9.

2. De drie harttypen in het emotionele centrum zijn Type 2 (Helper), type 3 (Harde werker) en natuurlijk Type 4 (Individualist). We noemen ze ook wel van imagotypen, omdat ze net als de huizen rechts in de horoscoop meer op de buitenwereld georiënteerd zijn. Ze tellen kabbalistisch op als 2+3+4= 9.

Misschien is het element vuur net als Paulus' begrip van de heilige geest niet op één plek te lokaliseren. De cirkel in het enneagram symboliseert immers eenheid. Eenheid in verscheidenheid. De dertiende discipel van Jezus met de dubbelnaam Saulus/Paulus wilde Jood en Griek verenigen. Hij werd de Mohammed van het Christendom. Maar er waren volgens zijn navolgers al twaalf discipelen.

Na het getal 9 volgt het getal 10, bestaande uit een nieuwe begin (1) met een nul achter die Eerste. De tegenstelling tussen uw gevoel (punt 4) en het denken (punt 5) stond in occulte enneagram kringen bekend als De kloof.

De weg van punt 4 naar 5 loopt in het enneagram via Punt 1 (idealist) en 7 (levensgenieter). Maar ook de weg van Punt 5 (zeg de typische denker Sigmund Freud) naar Punt 4 (was will das Weib), is geen snelle weg: De vier gaat naar de een - overeenstemming gevonden over de lopende zaken - is voor heel van elkaar verschillende partijen geen eenvoudige opgave. Zie Arjan Lubach. Want ongekende redeloosheid regeert de wereld volgens alle betweters.

In het plaatje hierboven waarin de pijlen de desintegratierichting aangeven moet je dan tegen de tyfus stroom inzwemmen. Maar dat lukt tegen de gangbare morele stroom in zwemmen niet altijd.

Wat betekent dat volgens mij als een in mystiek en in Spinoza's natuurwetten geïnteresseerde bedrijfsarts? Dat u soms - als dat met wat geluk u lukt - tegen de stroom in kunt blijven zwemmen. Dan hebt u mazzel. Als dat in uw ethos past en u niemand over u heen wilt laten lopen, dan is dat uw beste weg om te gaan.

Maar soms is een u volgens G'ds natuurwetten overkomende muistroom tijdelijk en lokaal zo sterk, dat zelfs de snelste zwemmer er niet tegen opgewassen is. En dan moet u zich terugtrekken in de zee, hopend op een beter perspectief vanuit een u reddende zandbank. En dat is dan G'ds genade. En daarmee verspilt u niet nodeloos al uw energie voor een schijnbaar verloren redeloze zaak.

Een muistroom is een stroming in het water nabij de kust, die zeewaarts gericht is. De stroming vindt met name plaats in de openingen tussen de zandbanken of de diepere gedeeltes op het strand. Deze stroming wordt veroorzaakt doordat water zich achter banken of andere obstakels kan ophopen en via de diepste plekken een weg terug naar zee zoekt via de mui, ook wel suatiegeul genoemd. Een muistroom is geen onderstroom. In tegenstelling tot wat veel mensen denken kan een muistroom noch een onderstroom iemand naar beneden trekken en onder water houden. Een mui brengt o.a. eenvoudig drijvende voorwerpen en mensen, voorbij de zone van de brekende golven. Daarbij kan de stroming een snelheid bereiken van 10 km/uur, waardoor een zwemmer die in de muistroom terecht komt niet terug kan zwemmen naar de kust.

Maar de tijden kunnen verkeren. Soms is het Oosterse Go East van Stine Jensen bij Westerlingen populair, maar ongetwijfeld hebben Chinezen en andere niet zo vrije Aziaten daar weer aan andere kijk op. Want daar heersen nu autocratieën in plaats van democratieën, ook al waren hun morele leiders ooit democratisch ingesteld.

De volgorde van de hexade zien we terug in deze eindeloos repeterende breuk 1/7 en de oneindig bestaande varianten hierop:

0/7 = oneindig is bij benadering 9999999999999 etc..

1/7 = 0,142857 142857 142857 142857 142857 etc..

2/7 = 0,285714 285714 285714 285714 285714 etc..

3/7 = 0,428571 428571 428571 428571 428571 etc..

4/7 = 0,571428 571428 571428 571428 571428 etc

5/7 = 0,714285 714285 714285 714285 714285 etc..

6/7 = 0,857142 857142 857142 857142 857142 etc..

7/7 = 1 of bij benadering 0,999999999999 9999 etc

8/7 = 1,142857 142857 142857 142857 142857 etc

Gurdjieff heeft het vaak over de wetten van drie en zeven. Gurdjieffs wet van zeven veronderstelt dat processen in ons leven niet lineair verlopen, maar steeds in zeven stappen verlopen en dat er schokpunten optreden waarvoor invloed van buiten nodig zou zijn om verder te kunnen gaan.

Bij de door Gurdjieff aangehaalde octaaf uit de muziektheorie, als in de bekende reeks Do-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si-Do is de toonhoogte van de tweede Do ten opzicht van eerste Do verdubbeld. Maar als u het zingt, last u onbewust pauzes in.

Een octaaf (van Latijn: octavus, de achtste) is in de muziektheorie het interval in een diatonische toonladder tussen een eerste toon en de daarboven liggende achtste. De frequentie van de laatstgenoemde toon is het dubbele van die van de eerste.

Zie ook: Jill Purce and Rupert Sheldrake: A Resonant Marriage.

Dat muzikale rondje door enneagram lijkt op de spirituele Hero's journey van Joseph Campbell. De Abyss (afgrond) komt overeen met de kloof tussen Punt 4 en 5. Ook daar zie we dat op kritieke punten in het proces invloed van buiten nodig is. En na die rondgang door de onderwereld volgt weer het in het slaap vallen aan de top van het enneagram. Dat is de slapende Negen die het waagstuk van het spirituele leven nog niet aandurft, totdat hij door al dan niet zelf veroorzaakte levensomstandigheden weer eens in het diepe geworpen wordt.

Volgens Gurdjieff en P.D. Oespensky leefden mensen teveel in de slaapstand, zeg maar dat ze gedachteloos in automatische piloot leefde. Zo vertrouwen veel Russen nog steeds op hun grote leider Putin en zijn staatstelevisie. Als u in een voor “buitenlandse agenten” zo evidente cognitieve bubble verkeert, dan hebt zowel schokpunten als hulp van buiten nodig - denk aan een VPN om de censuur te ontlopen - om uit die illusie te komen.

Binnen de coaching met het enneagram literatuur zijn het de vastgeroeste gewoonten en irreële cognities die het menselijk potentieel beperken. Ieder enneagramtype heeft bepaalde strategieën om te overleven. Zo zal een type drie harde werker geloven dat door veel te presteren, hij als persoon meer geliefd zal zijn. Falen is het ergste wat hem kan overkomen en dus negeert de drie de signalen van zijn lichaam en omgeving en doet er steeds weer een schepje bovenop. Maar uiteindelijk gaat dat eens mis als de vrouw en kinderen van de workaholic klagen dat papa nooit thuis is. Een burnout kan dan helend werken, maar dat ziet u pas na een moeizame reis.

Maar wie zijn dan die spirituele gidsen? Dat zijn mensen die u aan het denken, voelen en bewegen aanzetten. Dat zijn de mensen met wie u intuïtief een spirituele klik ervaart. Voor mij als puber en adolescent waren dat songs als die van Peter Gabriel en Kate Bush (1958).

En nu lees ik op Them Heavy People by Kate Bush - Songfacts dat mijn favoriete zangeres door leerlingen van Gurdjieff werd geïnspireerd. Wist ik veel? Dat hadden mijn ouders en opvoeders me nooit vertelt. Wist ik als onnozel kind (tabula rasa) ooit hoe de vork in de steel zat?

De wet van drie

> Top <

De wet van drie komt er op neer dat er in empirische processen (ontwikkeling) vaak een actieve kracht is die verandering bewerkstelligt (1), een passieve traditionele tegenkracht (2) die dat proces verhindert en een derde kracht (3) die daar weer het evenwicht tracht aan aan te brengen. Mystici spraken dan van het samen brengen van de mannelijke en vrouwelijke tegenpolen, zoals in het yin-yan symbool. U kunt ook denken aan Newtons eerste wet van de statica, die stelt dat dat een vallend voorwerp niet verder naar het middelpunt van de aarde toe beweegt, zodra het voorwerp na een botsing met het aardoppervlak de normaalkracht ontmoet. Wilt u dat voorwerp weer in beweging zetten, dan is daar een derde kracht voor nodig.

Meer hierover kunt u lezen in Evenwicht en synthese van tegengestelden – Roberto Assagioli van de Joods-Italiaanse psychiater Roberto Assagioli (5w4) die bekend was met de vierde weg van zowel G en P. D. Ouspensky. Assaglioli noemde het werken aan de persoonlijkheid psychosynthese. En net als Oscar Ichazo's (1931, type 8) en zijn Claudio Naranjo (1932, type 2) ontwikkelde hij een indeling van hoger en lager onbewuste volgens een rond ei-model met dit maal een kippe-embryo in het midden.

Assaglioli onderscheidt in zijn kosmische ei-diagram van beneden naar boven een lager onbewuste (1) bestaande uit onderdrukte, traumatische herinneringen, primitieve driften en impulsen en basale psychologische egofuncties. Die duistere basis van uw bestaan is een aan u onbekende duistere wereld die misschien tijdens eens nachtmerrie aan u verschijnt, maar die snel weer vergeten wordt zodra u wakker wordt.

Maar ook al die door het autonome zenuwstelsel aangestuurde fysiologische processen die binnen ons lichaam automatisch plaats vinden zouden we hier kunnen plaatsen. En dat kan ertoe leiden dat uw darmen of andere lagere organen uw al te vermetele ego doelen in de weg staan. Maar ook in de de wakende staat bent u zich nog niet zo bewust als u denkt.

Assaglioli noemde dat het midden onbewuste (2), waarvan de informatie beschikbaar komt door er aandacht aan te besteden. Bijvoorbeeld omdat uw partner of iets aparts in u erop attent maakt.

Maar niemand kan aldoor alles wat er in hem en om hem heen gebeurt in de gaten houden. We moeten zelf de keuze maken waar we ons op concentreren. En voor de een is dat het laatste nieuws op zijn mobieltje zijn en voor een ander de jeuk in zijn tenen tijdens de meditatie beoefening.

Het zelfbewuste Zelf (5) in het midden ziet daarom maar een klein deel (4) van de vlot voor ons ego-bewustzijn toegankelijke werkelijkheid. Want er zijn natuurlijk ook veel zaken waar u geen bewuste actieve herinnering meer aan aan hebt. Misschien zijn ze te pijnlijk voor uw ego, zodat ze van het midden bewuste naar het lagere bewusten verplaatst worden (verdringing).

Boven dat voor u vlot toegankelijke gebied plaatst Assaglioli het hogere onbewuste, waar hij transpersoonlijke ervaringen plaatst, die ons verbinden met anderen, het universum en de wereld van de Geest. Zo leerde hij van zijn gedwongen verblijf in Mussolini's concentratiekamp

Als we daar in een ons opgedwongen concentratiekamp vertoeven, dan hebben de uiterlijke omstandigheden en dagelijkse beslommeringen minder vat op ons. Maar pas wel op dat u niet zweverig wordt, want Assaglioli spreekt nog steeds van een onbewust gebied. Ook gebruikt hij in zijn model met opzet stippellijnen, om aan te geven dat de bewustzijnsgebieden elkaar overlappen. En dat geldt ook voor zichtbare veld van bewustzijn (4), dat soms vernauwd is, dan weer verruimd wordt en ook verschillende bewustzijnsgebieden kan omvatten.

Ten slotte plaatste hij Jungs collectieve onbewuste (7) buiten het ei, want dat behoort aan allen. Ons Hoger Zelf (6) wordt daar ook geplaatst. Wie daar vertoeft is in de wereld, maar niet meer van deze wereld.

Assagioli's archivaris, de levensklok astroloog Bruno Huber kreeg toegang tot Assagioli's archief en gedachtegoed. Hij koppelde tien planeten aan Assagioli's ei-model. Maar hoewel Bruno Huber (1930) beweerde dat zijn model tot stand kwam na bestudering van duizenden horoscopen, mis ik wel de moderne statistische wetenschappelijke benadering in de aspect figuren astrologie boeken van de Hubers. Want van het justitiële principe wie stelt, die bewijst is geeft hij alleen voorbeelden op het individuele niveau. En dan ligt de cognitieve valkuil van kersenplukken in de wijngaard van G'ds kennis van goed en kwaad op de loer.

De Vlaamse esotericus Jan Akkermans ziet de frustratietypen 1, 4 en 7 als actieve (originele) personen, de rejectietypen 2, 5 en 8 als passief reagerende (klopt dat wel?) krachten en de hechtingstypen 3, 6 en 9 als neutraliserende personen. Ze hebben allen een andere uitstraling en dynamiek die een geoefend enneagramdeskundige of psycholoog direct zou moeten aanvoelen. Maar hoe doe je dat? Hoe vaar je op je intuïtie?

Het komt er neer dat we de balken in ons eigen oog, of de vele gaten in ons bewustzijn zoals Almaas ze noemde, niet opmerken, maar de splinters in andermans bewustzijn met grote precisie zien.

Zijn we als een Tabula rasa geboren of niet? En wat behelst de weg naar binnen te gaan als zoveel anderen er schijnbaar anders over denken?

> Top <